Hệ điều hành là gì? Các loại hệ điều hành phổ biến hiện nay

Bạn có từng nghe đến hệ điều hành trên các thiết bị điện tử như laptop, điện thoại, và nhiều thiết bị khác không? Nó đóng vai trò gì và tại sao lại quan trọng đến vậy? Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về hệ điều hành là gì?.

1. Hệ điều hành là gì?

Hệ điều hành (Operating System - OS) là một chương trình được tải lên máy tính để quản lý tất cả các chương trình ứng dụng khác trên máy tính. Các ứng dụng gửi yêu cầu đến các dịch vụ thông qua một giao diện chương trình ứng dụng (API) được xác định bởi hệ điều hành. Ngoài ra, người dùng có thể tương tác với hệ điều hành trực tiếp thông qua giao diện người dùng, bao gồm giao diện dòng lệnh (CLI) và giao diện người dùng đồ họa (GUI)

Hệ điều hành là gì?

1.1. Hệ điều hành dành cho máy tính

Hệ điều hành này được tạo ra để hoạt động trên các thiết bị như máy tính để bàn PC hoặc laptop, và sử dụng giao diện người dùng đồ họa (GUI) cho phép người dùng sử dụng chuột để tương tác với các phần của giao diện trên màn hình. Giao diện được mô tả bằng sự kết hợp giữa hình ảnh và văn bản.

1.2. Hệ điều hành dành cho điện thoại

Các hệ điều hành cho điện thoại thông minh, iPhone, iPad, máy tính bảng,...được thiết kế đơn giản hơn để phục vụ cho các nhu cầu giải trí, liên lạc,...Tuy nhiên, chúng không có đầy đủ tính năng như các hệ điều hành dành cho máy tính.

1.3. So sánh hệ điều hành dành cho máy tính và điện thoại

Sự khác biệt giữa hai nền tảng này khá lớn. Hệ điều hành trên máy tính được thiết kế để phục vụ cho công việc, bao gồm cả giải trí và liên lạc, trong khi hệ điều hành của các thiết bị di động tập trung nhiều hơn vào liên lạc và giải trí, do đó tính năng của chúng không tương đương với hệ điều hành của máy tính. Tuy nhiên, hệ điều hành cho điện thoại cũng đang được cải tiến để đáp ứng được nhu cầu công việc.

1.4. Chức năng của hệ điều hành

Hệ điều hành có vai trò như một trung gian giữa người dùng và thiết bị, quản lý phần cứng của máy tính, điện thoại, tài nguyên hệ thống và tối ưu hoá quá trình hoạt động của chúng. Nhờ đó, giao diện phù hợp được cung cấp để người dùng có thể sử dụng các phần mềm và ứng dụng. Hiện nay, có hai loại hệ điều hành chính là hệ điều hành cho điện thoại và hệ điều hành cho máy tính.

1.5. Nhiệm vụ của hệ điều hành đối với máy tính

Hệ điều hành thực hiện các hoạt động và điều khiển phần cứng của máy tính, đây được coi là nhiệm vụ quan trọng nhất của mọi hệ điều hành. Hệ điều hành cũng có chức năng tổ chức và quản lý thông tin trong máy tính của người dùng, cung cấp giao diện cho người dùng và tạo môi trường giao tiếp giúp người dùng trao đổi thông tin với máy tính trong quá trình làm việc.

2. Thành phần của hệ điều hành

Hệ điều hành gồm nhiều thành phần khác nhau và từng phần có những tính năng riêng biệt.

Thành phần của hệ điều hành

- Kernel là phần cơ bản của hệ điều hành, đảm nhiệm việc cung cấp các điều khiển cho phần cứng của máy tính. Nó có nhiệm vụ đọc và xử lý dữ liệu từ bộ nhớ và các thiết bị phần cứng như màn hình, bàn phím, chuột, cũng như xác định cách dữ liệu được gửi và nhận từ mạng.

- Giao diện người dùng: Cho phép người dùng tương tác với hệ thống thông qua các biểu tượng đồ họa và môi trường desktop hoặc qua command line.

- Giao diện lập trình ứng dụng: Cung cấp cho các nhà phát triển ứng dụng khả năng viết mã modular.

3. Top 3 loại hệ điều hành phổ biến nhất trên máy tính

Danh sách các hệ điều hành máy tính phổ biến nhất hiện nay gồm:

3.1. Hệ điều hành Windows là gì?

Windows là hệ điều hành phổ biến nhất trên toàn cầu, được phát triển bởi Microsoft từ năm 1980 và tích hợp sẵn trên hầu hết các máy tính. Windows đã trải qua nhiều phiên bản và hiện tại Windows 10 và Windows 7 là hai phiên bản được sử dụng rộng rãi nhất. Windows 7 tập trung vào tính năng nổi bật và giao diện đẹp mắt, trong khi Windows 10 được thiết kế tối ưu hóa và chú trọng đến tính năng bảo mật. Ngoài ra, Microsoft đã ra mắt phiên bản Windows 11.

Windows có nhiều ưu điểm như dễ sử dụng, tính tương thích cao và đầy đủ tính năng để phục vụ nhu cầu công việc và giải trí của người dùng. Tuy nhiên, do có số lượng người dùng cao nên Windows thu hút sự quan tâm của các hacker, tin tặc, vì vậy hệ điều hành này dễ bị tấn công bởi các phần mềm virus, gián điệp hay mã độc.

Hệ điều hành windows 11

3.2. Hệ điều hành MacOS là gì?

MacOS là hệ điều hành được phát triển bởi hãng công nghệ nổi tiếng Apple và chỉ được cài đặt sẵn trên các thiết bị máy tính để bàn và laptop Macbook của hãng. So với Windows, MacOS được đánh giá có độ mượt mà, ổn định và tốc độ hoạt động cao hơn.

- Ưu điểm MacOS: Giao diện đẹp mắt, tính ổn định cao, bảo mật tốt và được cài đặt sẵn miễn phí trên các thiết bị của Apple.

- Nhược điểm MacOS: MacOS chưa được sử dụng rộng rãi, do đó có một số phần mềm chưa được phát triển để sử dụng cho hệ điều hành này.

3.3. Hệ điều hành Linux là gì?

Linux là một hệ điều hành mã nguồn mở, cho phép người dùng tùy chỉnh và sửa đổi theo ý muốn. Nó cũng cung cấp nhiều phần mềm hữu ích như máy chủ, hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu và các ngôn ngữ lập trình. Đặc biệt, Linux có khả năng bảo mật cao, giúp bảo vệ người dùng trước các mối đe dọa bảo mật từ virus và mã độc.

- Ưu điểm Linux: Miễn phí, bảo mật cao, hoạt động ổn định và tốc độ nhanh, phù hợp với các máy tính có cấu hình yếu.

- Nhược điểm Linux: Số lượng người sử dụng chưa đông đảo, do đó ít hỗ trợ phần mềm. Nếu chưa quen thuộc với Linux, bạn sẽ cần thời gian để học và làm quen với nó.

Hệ điều hành Linux

3.4. Hệ điều hành Android là gì?

Android là hệ điều hành phổ biến nhất trên các thiết bị di động hiện nay. Nền tảng này được phát triển bởi công ty Android Inc, sau đó được Google mua lại vào năm 2005. Nhiều hãng sản xuất điện thoại hàng đầu thế giới sử dụng Android như Samsung, OPPO, Xiaomi và Realme.

Ưu điểm của Android là tính chất mở, dễ sử dụng, và có kho ứng dụng lớn. Hơn nữa, Android còn có khả năng tùy biến cao và có thể đặt lại thiết bị nếu quên mật khẩu.

Tuy nhiên, điểm yếu của Android là mặc dù độ bảo mật đã được nâng cao, nhưng vẫn không thể sánh với iOS.

3.5. Hệ điều hành iOS là gì?

iOS là hệ điều hành độc quyền được sử dụng trên các điện thoại iPhone của Apple như iPhone 13, iPhone 13 Pro, iPhone 13 Pro Max,... được ra mắt từ năm 2007. iOS được đánh giá cao bởi tính năng hỗ trợ tốt và độ ổn định khi sử dụng.

- Ưu điểm: Hiệu năng hoạt động ổn định, tính bảo mật cao và khả năng tối ưu phần mềm tốt.

- Nhược điểm: Giới hạn chỉ dành cho điện thoại của Apple và số lượng ứng dụng có sẵn trên kho ứng dụng App Store ít hơn so với Android.

4. Hệ điều hành nào đang phổ biến nhất

Windows là hệ điều hành phổ biến nhất hiện nay, với định hướng chủ yếu là cho các tác vụ giải trí và văn phòng, và hỗ trợ nhiều ứng dụng tương thích trên nhiều dòng máy tính khác nhau trên thị trường.

Một trong những ưu điểm của Windows là tạo ra nhiều sự lựa chọn cho người dùng công nghệ. Do tính tương thích với nhiều dòng laptop khác nhau, giá cả của máy tính chạy Windows cũng rất đa dạng và phù hợp với nhiều phân khúc khách hàng khác nhau.

Tuy nhiên, hệ điều hành Android của Google cũng rất phổ biến trên các thiết bị di động như điện thoại và máy tính bảng. MacOS của Apple cũng được sử dụng phổ biến trên các máy tính của hãng này. Ngoài ra, còn có các hệ điều hành như Linux, iOS, Chrome OS, v.v. được sử dụng khá rộng rãi. Tuy nhiên, việc đánh giá hệ điều hành phổ biến nhất còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như thị trường sử dụng, mục đích sử dụng, v.v.

5. Hệ điều hành cập nhật như thế nào?

5.1. Cập nhật hệ điều hành Windows cho PC

Thông thường chúng ta sẽ sử dụng công cụ Windows Update để cập nhật hệ điều hành Windows. Các bước thực hiện như sau:

Bước 1: Chọn Start, nhấn biểu tượng "răng cưa" Settings.

Vào start và chọn biểu tượng cài đặt (bánh răng cưa)

Bước 2: Trong bản chọn Settings, chọn Update & Security.

Chọn Update & Security

Bước 3: Trong cửa sổ Windows Update,chọn Check for Update.

Chọn Check for Update

Sau đó, hệ thống sẽ kiểm tra bản Windows hiện tại và sẽ tự động tải về bản cập nhật cần thiết.

5.2. Cập nhật hệ điều hành cho Mac

Cách nhập nhật macOS nhanh nhất: Chọn biểu tượng quả táo ở góc trái, sau đó chọn Software Update. Mac sẽ thông báo cho bạn nếu có bản cập nhật sẵn.

Ngoài ra bạn có thể update Mac OS qua App Store. Bạn chỉ cần nhập tab Update và nhìn đầu danh sách trong App Store. Nhấn vào Install để tải và áp dụng bản cập nhật.

5.3. Nâng cấp hệ điều hành Android

Bạn thực hiện theo cú pháp sau: Setting → Nhấn chọn System (Hệ thống) → Chọn mục About Phone (Thông tin về điện thoại) → Xem phiên bản Android hiện tại ở cuối màn hình.

5.4. Nâng cấp hệ điều hành iOS

iOS là hệ điều hành hỗ trợ dòng điện thoại của Apple. Để quá trình cập nhật hệ điều hành được thực hiện hiệu quả, bạn cần đảm bảo dung lượng của iPhone còn khoảng 6-7GB và khoảng 50% pin.

6. So sánh hệ điều hành 64 bit và 32 bit

Hệ điều hành 64-bit và 32-bit là hai loại hệ điều hành khác nhau. Sự khác biệt lớn nhất giữa chúng là khả năng tận dụng bộ nhớ RAM. Dưới đây là một số điểm khác biệt chính giữa hai loại hệ điều hành này:

So sánh hệ điều hành 32 bit và 64 bit

- Tính tương thích: Hệ điều hành 64-bit không tương thích với các ứng dụng 32-bit, trong khi hệ điều hành 32-bit có thể chạy được các ứng dụng 32-bit và 64-bit.

- Khả năng tận dụng bộ nhớ RAM: Hệ điều hành 64-bit có thể tận dụng được nhiều bộ nhớ RAM hơn so với hệ điều hành 32-bit. Với hệ điều hành 64-bit, bạn có thể sử dụng lên tới 128GB RAM, trong khi với hệ điều hành 32-bit, bạn chỉ có thể sử dụng tối đa 4GB RAM.

- Hiệu suất: Hệ điều hành 64-bit cũng có hiệu suất cao hơn so với hệ điều hành 32-bit. Điều này là do hệ điều hành 64-bit có thể xử lý nhiều dữ liệu hơn cùng một lúc.

- Tính bảo mật: Hệ điều hành 64-bit cũng được cho là an toàn hơn so với hệ điều hành 32-bit. Điều này là do hệ điều hành 64-bit có thể sử dụng các cơ chế bảo mật cao hơn như Address Space Layout Randomization (ASLR), Data Execution Prevention (DEP) và Kernel Patch Protection.

Hệ điều hành 64-bit được xem là một sự tiến bộ đáng kể so với hệ điều hành 32-bit với khả năng tận dụng bộ nhớ RAM cao hơn, hiệu suất tốt hơn và tính bảo mật cao hơn. Tuy nhiên, tùy vào mục đích sử dụng, bạn có thể chọn hệ điều hành phù hợp với máy tính của mình.

7. Những Câu Hỏi thường gặp về hệ điều hành

7.1. Hệ điều hành đầu tiên có tên là gì?

Hệ điều hành đầu tiên được phát triển là GM-NAA I/O. GM-NAA I/O ra đời năm 1956, do General Motors nghiên cứu để sử dụng trên máy tính IBM 704 của họ.

Các hệ điều hành đầu tiên rất đa dạng, với các lệnh và quy trình vận hành khác nhau. Mỗi khi một nhà sản xuất ra mắt một máy mới, sẽ có một hệ điều hành mới được phát triển kèm theo. Do đó, các ứng dụng phải được điều chỉnh và kiểm tra thủ công.

7.2. Hệ điều hành là phần mềm gì? Thuộc nhóm phần mềm nào?

Hệ điều hành là một loại phần mềm được sử dụng để quản lý toàn bộ phần cứng và phần mềm trên các thiết bị điện tử. Nó là trung gian giao tiếp giữa người dùng và thiết bị. Hệ điều hành dành cho máy tính thường được trang bị giao diện đồ họa (GUI), cho phép người dùng sử dụng chuột để tương tác với các phần trên màn hình.

Các hệ điều hành dành cho điện thoại di động và máy tính bảng thường được thiết kế để phục vụ cho các nhu cầu liên lạc và giải trí, do đó chúng có thể không có đầy đủ tính năng như GUI.

7.3. Hệ điều hành được khởi động khi nào?

 Hệ điều hành sẽ được khởi động trước các chương trình ứng dụng trên máy tính, bởi vì nó có nhiệm vụ cung cấp một môi trường làm việc để các chương trình khác có thể hoạt động.

8. Kết luận về hệ điều hành

Dưới đây là các thông tin về hệ điều hành mà Hoàng Hà PC đã tổng hợp. Hy vọng rằng bạn có thể tìm thấy nhiều thông tin hữu ích từ bài viết này để sử dụng hệ điều hành một cách hiệu quả hơn.

Các thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về khái niệm hệ điều hành và 5 loại hệ điều hành tốt nhất cho máy tính và điện thoại. Mỗi loại hệ điều hành có những ưu điểm và nhược điểm riêng, tuy nhiên chúng đều tập trung vào việc cải thiện trải nghiệm của người dùng.